Từ năm 1955 đến cuối thập niên 60, những danh ca vọng cổ đã chiếm lãnh vị trí hàng đầu, đẩy lùi những tài năng diễn xuất xuống hàng thứ yếu trong sinh hoạt của sân khấu cải lương. Đó là các nghệ sĩ Út Bạch Lan, Thành Được, Hữu Phước, Ngọc Giàu, Hùng Cường, Bạch Tuyết, Dũng Thanh Lâm, Thanh Nga, Lệ Thủy, Mỹ Châu, Minh Vương, Minh Cảnh, Minh Phụng, Tấn Tài, Thanh Kim Huệ, Phượng Liên. . .
Trong số nghệ sĩ được khán giả mộ điệu và giới báo chí kịch trường phong tặng những mỹ hiệu, Út Bạch Lan là người được tặng cho nhiều mỹ hiệu nhất: ở làng dĩa nhựa người ta gọi cô là Nữ Hoàng vọng cổ, ở sân khấu là Đệ nhứt đào thương, Nữ hồng sầu mộng, sầu nữ Út Bạch Lan, Sầu nữ Liêu Trai, Vương nữ Sương Chiều….
Hồi năm 1945, Mẹ cô cùng cảnh ngộ với mẹ của Văn Vĩ nên hai bà kết nghĩa chị em với nhau, sống chung và đi làm mướn độ nhựt ở Chợ Lớn Mới (chợ Bình Tây hiện giờ).
Lúc đó Văn Vĩ tên là Đinh Văn Dậm, vì đau ban trái không chữa được nên bị mù từ nhỏ, ông thầy thuốc đặt tên Văn Vĩ thay cho tên Dậm. Văn Vĩ học đàn guitare cổ nhạc và đàn rất giỏi.
Bé Út 11 tuổi, Văn Vĩ: 15 tuổi, khi có dịp rãnh, Văn Vĩ dạy cho Bé Út ca. Bé Út nghe máy hát dĩa của hàng xóm, học thuộc nhiều bản vọng cổ khác. Bé Út thấy có người mù đi hát dạo trong chợ, được người ta cho tiền, bèn rủ Văn Vĩ lén mẹ đi hát dạo, hy vọng có tiền giúp đỡ cho hai bà mẹ.
Hai anh em Văn Vĩ, Bé Út hát dạo từ Chợ Lớn Mới qua các phố phường Chợ Lớn Cũ, ra tới Chợ Bến Thành Saigon.
Nữ nghệ sĩ Út Bạch Lan tên thật là Đặng Thị Hai, sinh năm 1935, tại ấp Lộc Hóa, xã Lộc Giang, Đức Hóa, Long An. Thân phụ của cô là ông Nguyễn Văn Chưa, làm nghề nài ngựa đua, qua đời năm 1966. Mẹ của cô là bà Đặng Thị Tư, năm nay 88 tuổi, mẹ cô thường gọi cô là bé Út.
Lúc đó đang có chiến tranh Việt - Pháp, Văn Vĩ và Bé Út đàn ca, tụ tập người nghe rất đông tại Bùng Binh Sài Gòn, bọn Biện Chằ (tức cảnh sát Tây) sợ có biểu tình, giải tán số người tụ tập nghe ca và bắt Văn Vĩ và Bé Út, đánh cho mấy cây "ma trắc", rồi đem về nhốt ở bốt quận Nhì.
Cơ duyên
Ông Xếp Tây lai, bạn của nhạc sĩ Jean Tịnh và ca sĩ Thành Công, đài Pháp Á thấy hai đứa trẻ biết đờn ca cổ nhạc nên tha cho về. Đây là một cơ duyên khiến cho ca sĩ Thành Công trở thành người đầu tiên dìu dắt Út Bạch Lan trên con đường sự nghiệp cầm ca.
Ở chợ Bàu Sen, một ông người Bắc tốt bụng cho hai bà mẹ với Văn Vĩ, Bé Út che mái lều cạnh bức tường nhà của ông để ở. Ông bày cho Văn Vĩ mở lớp dạy ca cổ nhạc, tự tay ông vẽ giùm bảng dạy ca cổ nhạc dựng trước nhà. Từ đó hai gia đình Văn Vĩ, Bé Út có nơi cư trú, hai bà mẹ đi mua gánh bán bưng ở chợ Bàu Sen. Văn Vĩ đàn, dạy ca cổ nhạc.
Thỉnh thoảng Bé Út và Văn Vĩ đi đàn ca ở các đám tiệc, đám cưới. Cô Năm Cần Thơ nghe tiếng đồn, tới nghe Bé Út ca, cô Năm Cần Thơ dẫn Bé Út đi ca nơi quán cổ nhạc Họa Mi của cô trong khu Đại Thế Giới Chợ Lớn. Văn Vĩ cũng được mướn đàn cho quán nhậu có ca cổ nhạc của cô Năm Cần Thơ. Ngoài ra, cô Năm Cần Thơ còn dẫn Bé Út đi ca ở Đài Phát Thanh Pháp Á.
Ca sĩ Thành Công, nhạc sĩ Jean Tịnh gặp lại Bé Út và rất mến mộ ngón đờn guitare sắc sảo của Văn Vĩ nên mời hai anh em gia nhập Ban Thành Công, nhóm cổ nhạc của Đài Phát Thanh Pháp Á với nhạc sĩ Hai Long, ca sĩ Sáu Thồng, Ba Tình, Văn Chung, Việt Hùng. Thành Công đặt tên cho Bé Út là Út Bạch Lan.
Năm 1952, Út Bạch Lan theo đoàn Kim Khánh của ông Bầu Cang lúc đó đang hát tuồng kiếm hiệp của Mộng Vân như : Trộm mắt phật, Cây Đèn thần, Cánh bườm đen. Các nữ diễn viên Kim Nên, Thu Ba, bé Hồng Vân, Ngọc An đều có vai trong tuồng; phải đợi có cô nào bịnh không hát được thì Út Bạch Lan mới có dịp hát thế tuồng.
Út Bạch Lan thấy không có tương lai nên đi đầu quân cho đoàn đồn hát Tơ Huệ, cô vẫn bị bắt làm thế nữ, quân hầu. Cô bỏ về Sài Gòn, theo Thành Công, Sáu Thồng, Chín Sớm ca cổ nhạc ở Đài Phát Thanh Quốc Gia và Đài Pháp Á.
Năm 1955, cô gia nhập đoàn Kim Thanh của Út Trà Ôn, Thanh Tao, Kim Chưởng và Thúy Nga. Ở sân khấu Kim Thanh, Út Bạch Lan chỉ học múa và thỉnh thoảng đóng một vai đào phụ. Anh Viễn Châu, viết thêm Út Bạch Lan ca hai câu vọng cổ trong tuồng của anh là "Tình vương hoa thắm". Khán giả rất khen ngợi.
Năm 1961, Út Bạch Lan lập đoàn hát lấy tên bảng hiệu: Út Bạch Lan - Thành Được. Đoàn có những tuồng như: Trảm mã trà, Đêm huyền diệu, Chân trời hạnh phúc, Khi rừng mới sang thu, Bốn mùa hoa nở, Bao giờ vườn sứ mưa hoa, Tìm suối tiên, Cuối đường hoa mộng, Thuyền về bến Ngự, Em đi trên phím nhạc, Khi hoa anh đào nở, Trăng sương cầu trúc, Sầu qua mấy nhịp cầu duyên.
Nổi tiếng
Sau đó Viễn Châu viết thêm hai câu vọng cổ trong tuồng "Đời cô Nga" của anh để Út Bạch Lan ca. Thành công vượt sức tưởng tượng của mọi người: khán giả vỗ tay nhiệt liệt không thua gì khi anh Út Trà Ơn ca. Vãn hát, khán giả đứng nghẹt cửa hậu trường để xem mặt Út Bạch Lan.
Trang trang kịch trường đăng hình của Út Bạch Lan với câu đề rất kêu của ký giả Nguyễn Ang Ca: "Một ngôi sao lạ vụt ngời sáng trên vòm trời nghệ thuật sân khấu cải lương". Ông Trần Tấn Quốc viết: "Út Bạch Lan, một giọng ca vọng cổ thảm sầu, bứt ruột bứt gan người nghe". Ký giả Kiên Giang Hà Huy Hà viết: "Sầu nữ Út Bạch Lan, chất giọng đồng pha thổ nghe thương cảm chơi vơi, đêm đêm khơi nguồn lệ của hàng ngàn khán giả mộ điệu cải lương"..
Nhiều đại diện của hãng dĩa Hồng Sơn, Hồng Hoa, Tứ Hải đến mời Út Bạch Lan ca thu dĩa vọng cổ.
Năm 1955, Út Bạch Lan rời đoàn Kim Thanh, cùng với anh Hồng Giang về đầu quân cho đoàn Thanh Minh, hát thường trực tại rạp Thành Xương. Út Bạch Lan đã thành công lớn qua các tuồng: Biên Thùy nổi sóng, Cánh Bườm lửa, Tình tráng sĩ, Đồ Bàn di hận, Nhớ rừng, Tình người nữ cứu thương, Cung đàn trên sông lạnh, Núi Liễu sông Bằng, Hồi trống Vân Lâu, Áo gấm khôi nguyên, Cầu gỗ Hồng Mai Thôn, Người đẹp Bạch Hoa Thôn, Sơn nữ Phà Ca, Người thợ rừng, Thiên Thần trên thiết mã, Hoa Mộc Lan, Chén cơm đô thành, Đất Việt của người Việt; của các soạn giả Thiếu Linh, Nguyễn Phương, Mộc Linh, Lê Khanh.
Diễn viên cùng diễn chung với Út Bạch Lan trên sân khấu Thanh Minh thời gian 1955 đến 1958 có: Út Trà Ôn, Năm Nghĩa, Hồng Giang, Minh Tấn, Quang Phục, Sáu Nhỏ, Vinh Sang, hề Kim Quang, hề Châu Hí, Hề Núi, Văn Ngà, Chí Hiếu, các cô Thu Ba, Hồng Vân, Ba Kim Anh, Thanh Nga, Mai Búp, Ngọc Chúng.
Năm 1958, Út Bạch Lan ký hợp đồng về hát cho đoàn Kim Chưởng với nghệ sĩ Thành Được. Khán giả khó quên cô qua những vở tuồng: Chưa tắt lửa lòng, Bên đồi trăng cũ, Thuyền ra cửa biển, Áo trắng nàng Mộng Trinh, Nửa bản tình ca, Người đẹp thành Bát Đa .
Trên sân khấu Kim Chưởng, Út Bạch Lan và Thành Được thành hôn có hôn thơ giá thú đàng hoàng, cô Phùng Há làm chủ hôn.
Năm 1961, Út Bạch Lan lập đoàn hát lấy tên bảng hiệu: Út Bạch Lan - Thành Được. Đoàn có những tuồng như: Trảm mã trà, Đêm huyền diệu, Chân trời hạnh phúc, Khi rừng mới sang thu, Bốn mùa hoa nở, Bao giờ vườn sứ mưa hoa, Tìm suối tiên, Cuối đường hoa mộng, Thuyền về bến Ngự, Em đi trên phím nhạc, Khi hoa anh đào nở, Trăng sương cầu trúc, Sầu qua mấy nhịp cầu duyên.
Cuối năm 1961, đoàn Lan - Được rã, Út Bạch Lan và Thành Được trở về hát cho đoàn Thanh Minh-Thanh Nga. Út Bạch Lan với giọng đồng pha thổ, như rót mật ngọt vào lòng người nghe. Soạn giả Viễn Châu sáng tác bài vọng cổ Hoa Lan Trắng, kể chuyện đời của Út Bạch Lan.
Giúp người
Sau 1975, Út Bạch Lan hát cho đoàn cải lương Sài Gòn 1, rồi về quê nhà hát cho đoàn cải lương Long An.
Sau 1990, cô về hát cho Câu Lạc Bộ sân khấu cải lương và hát giúp gây quỹ cứu trợ nạn nhân bão lụt, giúp người nghèo cô đơn ở thành phố và giúp bệnh nhân nghèo được điều trị miễn phí ở bệnh viện An Bình. Hơn bảy mươi tuổi đời, hơn 50 năm sân khấu, Út Bạch Lan, một giọng ca để đời, hiếm có trong nền nghệ thuật cải lương suốt nửa thế kỹ qua. Người đời đã gọi cô là Sầu nữ:
Lắng đọng gồm thâu những cuộc đời,
Vào hồn "sầu nữ " Thấm tình người ,
Cho nên nghệ thuật thanh xuân mãi ,
Tiếng hát ngàn xa vượt tuổi trời.
Source: maxreading | Tên Bài Báo về Út Bạch Lan | Ngày Đăng | | Thanh Sang, Út Bạch Lan Và Hơn 100 Nghệ Sĩ Qua Tranh Sơn Dầu | 19 Tháng 12, 2018 | | Nghệ Sĩ Cải Lương Bạch Lan Qua Đời Vì Ung Thư Phổi | 24 Tháng 05, 2018 | | Gia Đình Cố Nghệ Sĩ Út Bạch Lan Từ Chối Làm Hồ Sơ NSND cho bà | 02 Tháng 11, 2017 | | NSƯT Diệu Hiền Mặc Áo Cố Nghệ Sĩ Út Bạch Lan Trên Sân Khấu | 13 Tháng 03, 2017 | | Khán Giả Cầm Lan Trắng, Đội Mưa Tiễn Biệt 'Sầu Nữ' Út Bạch Lan | 08 Tháng 11, 2016 | | 'Sầu Nữ' Út Bạch Lan Qua Đời | 05 Tháng 11, 2016 | | NSƯT Út Bạch Lan: "Đời Tôi Vui Nhiều Hơn Buồn!" | 12 Tháng 02, 2016 | | "Sầu Nữ" Út Bạch Lan Nhập Viện Khẩn | 18 Tháng 01, 2016 | | Nghệ Sĩ Về Chiều: Bệnh Tật, Nghèo Khó, Cô Độc (*): Mơ Đêm Diễn Cuối Cùng | 09 Tháng 09, 2015 | | Nghệ Sĩ Về Chiều: Mơ Đêm Diễn Cuối Cùng | 09 Tháng 09, 2015 | | "Sầu Nữ" Út Bạch Lan Tích Cực Làm "Người Đưa Đò" | 06 Tháng 08, 2015 | | Lớn Lên Bên Cánh Gà Sân Khấu: Bài Học Khiêm Nhường | 30 Tháng 07, 2015 | | Lớn Lên Bên Cánh Gà Sân Khấu | 29 Tháng 07, 2015 | | "Sầu nữ" Út Bạch Lan Thăng Hoa Trên Sân Khấu | 27 Tháng 07, 2015 | | Út Bạch Lan: 'Tôi Không Muốn Xin Danh Hiệu Nghệ Sĩ Nhân dân' | 09 Tháng 07, 2015 | | NSƯT Phượng Loan Khuyên Nghệ Sĩ Trẻ Học Đàn Bầu | 08 Tháng 07, 2015 | | Tiếc Gì Danh Hiệu NSND? | 05 Tháng 07, 2015 | | NSƯT Út Bạch Lan An Nhàn Tuổi "Xế Chiều"! | 02 Tháng 06, 2015 | | "Sầu Nữ" Út Bạch Lan Dốc Sức Cho Lễ Phật Đản | 27 Tháng 05, 2015 | | Những Bài Vọng Cổ Vang Bóng - Kỳ 2: 'Hoa Lan Trắng' Sn Ủi Một Cuộc Đời | 02 Tháng 05, 2015 | | Thế Hệ Vàng Cải Lương Bộc Bạch Những Trăn Trở! | 29 Tháng 04, 2015 | | Nghệ Sĩ Sân Khấu Kể Chuyện Vui, Buồn Nghiệp Diễn | 11 Tháng 04, 2015 | | Chữ Tâm Trong Đời Sầu Nữ Út Bạch Lan | 08 Tháng 03, 2015 | | "Sầu Nữ" Út Bạch Lan Tất Bật Làm Từ Thiện | 14 Tháng 02, 2015 | | NSND Kim Cương Bật Khóc Trong Chương Trình Nghệ Sĩ Tri Âm | 07 Tháng 02, 2015 | | Lửa Nghề Cháy Trên Sàn Tập Nửa Đời Hương Phấn | 22 Tháng 01, 2015 | | Nghệ Sĩ Phượng Liên Từ Mỹ Về Tập Nửa Đời Hương Phấn | 20 Tháng 01, 2015 | | "Nửa Đời Hương Phấn" Lên Sàn Tập | 10 Tháng 01, 2015 | | "Sầu Nữ" Út Bạch Lan Tuổi 80 Bùi Ngùi Nhớ Mẹ | 04 Tháng 12, 2014 | | "Sầu Nữ" Út Bạch Lan Tuổi 80 Bùi Ngùi Nhớ Mẹ | 04 Tháng 12, 2014 |
|
|
